Bir tarih dergisi için biraz cilveli bir zamandayız. Malum, Kürdistan’ın neredeyse tamamında güncel durum tarihi bir mahiyet edinmiş durumda. Bu hal, Kürtlerin ve Kürdistan’ın tarihine dair konuşma ve yazma işini ister istemez bugünle diyaloga sevk ediyor. 6. sayının dosya konusu da bu türden bir diyalog içerisinde oluştu. Geçtiğimiz aylarda CHP’li bir vekilin başlattığı “kim millet, kim değil” tartışması Cumhuriyet Halk Partisi’nin Kürt meselesiyle mesaisine dair bir dosya hazırlama fikrini teşvik etti.
CHF/CHP ve Kürtler dosyasının ilk yazısı önemli bir tartışmayı yeniden gündeme getiriyor; hem de ilk kez kullanılan arşiv belgeleri üzerinden. CHF’nin ve Cumhuriyetin kurucularının Kürtlere özerklik veren bir yasayı mecliste görüşüp görüşmediğine dair geçmiş yıllarda cereyan eden bir tartışma bu türden bir görüşmenin gerçekleşmediği şeklinde bir uzlaşmayla neticelenmişti. Murat Issı’nın Yunanistan arşivlerinde yaptığı çalışmada ulaştığı belgeler bu uzlaşmayı zorlayan türden. CHP’nin Kürt meselesi mesaisini değerlendiren diğer iki yazı Welat Zeydanlıoğlu’na ve Ercan Çağlayan’a ait. Çağlayan’ın tenkil, temdin ve temsil üçlüsü üzerinden değerlendirdiği bu mesaiyi Zeydanlıoğlu oryantalizm meselesi üzerinden ikinci bir okumaya tabi tutuyor. Şükrü Kaya’nın Cumhuriyetin Kürt meselesi mesaisinin en bilinen ‘memuru’ olduğunu söylemek yanlış olmaz herhalde. Mehmet Bayrak’ın (bu türden bir başka memurun) Reşit Tankut’un arşivinde bulduğu Şükrü Kaya imzalı Türkleştirme Genelgesi Cumhuriyetin Kürt meselesi mesaisine dair bir röntgen filmi mahiyetinde. Mahmut Akyürekli’nin Koçgiri hadisesiyle ilgili yazısı da Cumhuriyetin müstakbel kurucularının Kürt meselesi siyasetindeki repertuvarları hakkında epey bir bilgi veriyor. CHP ve Kürtler dosyasını çok önemli bir mülakat tamamlıyor. Çalışmalarıyla CHP’nin Kürt meselesi siyasetinin ‘ruhunu’ ortaya koyan İsmail Beşikçi’yle İttihatçıları, Kemalistleri ve Kürt meselesinin son yüz senesini konuştuk.
Dosya dışında iki önemli yazı var bu sayıda. Modern dönem Kürt tarih yazımının en önemli birkaç kaleminden biri olan Rohat Alakom’un yazısı Kürdistan’da 19. yüzyılda olan biten bir hadisenin izlerini dünyanın en eski gazetelerinden Post-och inrikes tidningar’de sürüyor. Alakom, Rewandûz Mîri Mîr Mihemedê Kor’un (Kör Muhammed) Osmanlı Devletince ‘tepelenmesinin’ hikayesini İsveç’te yayımlanan adı geçen gazetedeki haberler üzerinden anlatıyor. Kürtlerin kadim tarihi hakkında çok şey bilenlerden Kadri Yıldırım da Sultan Selahaddin’in kurduğu haberleşme sistemini yazdı. İçinde güvercinlerin, yüzücülerin, okçuların da geçtiği çok hoş bir metin bu.
Bu sayıyla birlikte yeni bir bölüme başlıyoruz: Arşiv Tozu. Dergi yayın kurulunun arşiv tozu yutmuş mensuplarından Nilay Özok-Gündoğan bundan böyle her sayıda Kürdistan tarihine dair arşiv belgelerini elden geçirecek. İkinci bir haberimiz daha var: Yayın kurulumuza çok sayıda önemli isim katıldı. Hepsine hoş geldiniz diyoruz.
7. sayıda buluşmak üzere.
MESUT YEĞEN